ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΤΗΣ ΓΚΟΡΙΤΣΑ
Νέα Σμύρνη, όπως λέμε… Νόβα Γκόριτσα. Η σημερινή πρώτη αντίπαλος του Πανιωνίου στο Γιουρόπα Λιγκ έχει κάποια κοινά στοιχεία ιστορίας με τους Νεοσμυρνιώτες, αφού ιδρύθηκε σε άλλο κράτος απ’ αυτό που εδρεύει τώρα κι αναγκάστηκε να ξενιτευθεί όχι με δική της πρωτοβουλία, αλλά με πολιτικές αποφάσεις. Η ξενιτιά, πάντως, αφορούσε μετακίνηση μόνο για μερικά χιλιόμετρα…
Η περιοχή όπου σήμερα βρίσκονται τα σύνορα της Ιταλίας με τη Σλοβενία
είναι εθνοτικά μπερδεμένη. Επί αιώνες ζούσαν ανακατεμένοι και ιταλογενείς και σλαβόφωνοι, πολύ πριν η Ιταλία και η Σλοβενία γίνουν ανεξάρτητα κράτη. Εθνοτικές ομάδες όπως οι Λαντίνοι και οι Φριουλάνοι μπορεί σήμερα να θεωρούνται βέροι Ιταλοί, ωστόσο η γλώσσα τους, η κουλτούρα τους και πολλά έθιμά τους θεωρείται ότι «γεφυροποιούν» τις δύο κοινότητες. Ακόμα και σήμερα υπάρχουν περίπου 600.000 κάτοικοι της περιοχής που μιλούν φριουλικά, μια γλώσσα ιταλογενής μεν, αλλά με πολλές δανεικές σλαβικές λέξεις.
Ως το 1919 η περιοχή αυτή δεν ανήκε ούτε στην Ιταλία, ούτε στην Γιουγκοσλαβία (που τότε ονομαζόταν Βασίλειο Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων), αλλά στην Αυστροουγγαρία. Η μεγαλύτερη πόλη της περιοχής ονομαζόταν Γκορτς στα γερμανικά, Γκορίτσια στα ιταλικά και Γκόριτσα στα σλοβένικα. Η περιοχή είχε ευρεία αυτονομία, οι δε Αψβούργοι δεν ασχολούνταν με το να ευνοήσουν κάποια από τις δύο κυρίαρχες κοινότητες. Τους ένοιαζε μόνο να μένει ο δρόμος ανοιχτός για την Τεργέστη στα νότια, το μοναδικό λιμάνι της αυτοκρατορίας τους στη Μεσόγειο.
Ιταλικές απαγορεύσεις
Με το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και την διάλυση της Αυστροουγγαρίας, η περιοχή πέρασε στην κατοχή της Ιταλίας. Οι Σλοβένοι διαμαρτυρήθηκαν, δεδομένου ότι τουλάχιστον στις ανατολικές περιοχές αποτελούσαν την απόλυτη πλειοψηφία του πληθυσμού, ωστόσο οι συνθήκες δεν άλλαξαν. Οι Ιταλοί προσπάθησαν να… ιταλοποιήσουν την περιοχή, ακόμα και απαγορεύοντας τη σλαβική γλώσσα, ειδικά κατά την φασιστική περίοδο του Μουσολίνι, κι ανάγκασαν τον ντόπιο πληθυσμό να συγκροτήσει αντιστασιακές οργανώσεις.
Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η ιταλο-γερμανική προέλαση στη Γιουγκοσλαβία έφερε πρόσκαιρα εδαφικά οφέλη για την Ιταλία (που προσάρτησε σχεδόν όλη τη σημερινή ανατολική Σλοβενία), ωστόσο από το 1943 και μετά οι περιοχές αυτές απελευθερώθηκαν από τους Σλοβένους αντάρτες. Μετά το 1945 όλη η πρώην περιοχή της Γκορίτσια είχε απελευθερωθεί από τον γιουγκοσλαβικό στρατό, όμως οι Σύμμαχοι δεν έδιναν το πράσινο φως για να ενσωματωθεί στη Γιουγκοσλαβία.
Τέτοια ήταν τα πολιτικά παιχνίδια της εποχής. Οι Σύμμαχοι δεν ήθελαν να δυσαρεστήσουν την Ιταλία αφαιρώντας της εδάφη, ειδικά μετά τη «μεταστροφή» της. Ούτε και ήθελαν να δώσουν θάρρος στο διαφαινόμενο κομουνιστικό καθεστώς του Τίτο.
Τελικά βρέθηκε μια μέση λύση: Η Γιουγκοσλαβία πήρε όλες τις ανατολικές επαρχιακές περιοχές και η Ιταλία κράτησε τη μεγαλύτερη πόλη, την Γκορίτσια. Τα σύνορα Ιταλίας-Γιουγκοσλαβίας (σήμερα Σλοβενίας) χαράχτηκαν ακριβώς πάνω στην πόλη, αφήνοντας στην γιουγκοσλαβική πλευρά μερικά προάστια, όπως το Σόλκαν και το Κρόμπερκ.
Χτίζοντας μια νέα πόλη σε δύο χρόνια!
Οι Σλοβένοι της Γκορίτσια απάντησαν με… μαζική μετακόμιση. Αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την Ιταλία και να περάσουν στη γιουγκοσλαβική μεριά των συνόρων. Αντί, όμως, να εγκατασταθούν στη Λιουμπλιάνα ή σε άλλες πόλεις, αποφάσισαν να χτίσουν τη Νόβα Γκόριτσα κολλητά στα δικά τους σύνορα, ώστε να εφάπτεται στα δικά τους προάστια. Η γιουγκοσλαβική κυβέρνηση διέθεσε κονδύλια και μέσα σε δύο χρόνια η πόλη ήταν έτοιμη. Η επίσημη ονομασία της είναι Νόβα Γκόριτσα, ωστόσο οι ντόπιοι την αποκαλούν σκέτο Γκόριτσα.
Ξανάγιναν μία πόλη
Ο ποδοσφαιρικός σύλλογος της Γκορίτσια ιδρύθηκε το 1907 και μετακόμισε στη Γιουγκοσλαβία το 1947. Ούτως ή άλλως αποτελούνταν στη συντριπτική πλειοψηφία από Σλοβένους, οι Ιταλοί είχαν ιδρύσει από το 1919 το δικό τους σύλλογο (Προ Γκορίτσια), ο οποίος υπάρχει και σήμερα.
Η επικοινωνία των δύο πόλεων εξαρτιόταν, προφανώς, από τις ιταλο-γιουγκοσλαβικές σχέσεις. Πέρασε από πολλά κύματα, από σκληρούς ελέγχους (όπου λειτουργούσαν μόνο έξι σημεία διέλευσης) ως και χαλαρότητα, ειδικά από τη στιγμή που η Σλοβενία απέκτησε την ανεξαρτησία της (1991). Πλήρης ελευθερία ισχύει από το 2007 και μετά, όταν η Σλοβενία επικύρωσε τη συνθήκη Σένγκεν. Ουσιαστικά οι δύο πόλεις έγιναν πάλι μία, όμως όποιος τις περπατήσει θα καταλάβει από μόνος του την διαφορετικότητα στην ανάπτυξή τους.
Αργύρης Παγαρτάνης
(Δημοσιεύεται στη Live Sport της Πέμπτης με τίτλο «Οι πρόσφυγες της Γκόριτσα»)
Νέα Σμύρνη, όπως λέμε… Νόβα Γκόριτσα. Η σημερινή πρώτη αντίπαλος του Πανιωνίου στο Γιουρόπα Λιγκ έχει κάποια κοινά στοιχεία ιστορίας με τους Νεοσμυρνιώτες, αφού ιδρύθηκε σε άλλο κράτος απ’ αυτό που εδρεύει τώρα κι αναγκάστηκε να ξενιτευθεί όχι με δική της πρωτοβουλία, αλλά με πολιτικές αποφάσεις. Η ξενιτιά, πάντως, αφορούσε μετακίνηση μόνο για μερικά χιλιόμετρα…
Η περιοχή όπου σήμερα βρίσκονται τα σύνορα της Ιταλίας με τη Σλοβενία
είναι εθνοτικά μπερδεμένη. Επί αιώνες ζούσαν ανακατεμένοι και ιταλογενείς και σλαβόφωνοι, πολύ πριν η Ιταλία και η Σλοβενία γίνουν ανεξάρτητα κράτη. Εθνοτικές ομάδες όπως οι Λαντίνοι και οι Φριουλάνοι μπορεί σήμερα να θεωρούνται βέροι Ιταλοί, ωστόσο η γλώσσα τους, η κουλτούρα τους και πολλά έθιμά τους θεωρείται ότι «γεφυροποιούν» τις δύο κοινότητες. Ακόμα και σήμερα υπάρχουν περίπου 600.000 κάτοικοι της περιοχής που μιλούν φριουλικά, μια γλώσσα ιταλογενής μεν, αλλά με πολλές δανεικές σλαβικές λέξεις.
Ως το 1919 η περιοχή αυτή δεν ανήκε ούτε στην Ιταλία, ούτε στην Γιουγκοσλαβία (που τότε ονομαζόταν Βασίλειο Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων), αλλά στην Αυστροουγγαρία. Η μεγαλύτερη πόλη της περιοχής ονομαζόταν Γκορτς στα γερμανικά, Γκορίτσια στα ιταλικά και Γκόριτσα στα σλοβένικα. Η περιοχή είχε ευρεία αυτονομία, οι δε Αψβούργοι δεν ασχολούνταν με το να ευνοήσουν κάποια από τις δύο κυρίαρχες κοινότητες. Τους ένοιαζε μόνο να μένει ο δρόμος ανοιχτός για την Τεργέστη στα νότια, το μοναδικό λιμάνι της αυτοκρατορίας τους στη Μεσόγειο.
Ιταλικές απαγορεύσεις
Με το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και την διάλυση της Αυστροουγγαρίας, η περιοχή πέρασε στην κατοχή της Ιταλίας. Οι Σλοβένοι διαμαρτυρήθηκαν, δεδομένου ότι τουλάχιστον στις ανατολικές περιοχές αποτελούσαν την απόλυτη πλειοψηφία του πληθυσμού, ωστόσο οι συνθήκες δεν άλλαξαν. Οι Ιταλοί προσπάθησαν να… ιταλοποιήσουν την περιοχή, ακόμα και απαγορεύοντας τη σλαβική γλώσσα, ειδικά κατά την φασιστική περίοδο του Μουσολίνι, κι ανάγκασαν τον ντόπιο πληθυσμό να συγκροτήσει αντιστασιακές οργανώσεις.
Το σημάδι ενός τυπικού συνόρου |
Τέτοια ήταν τα πολιτικά παιχνίδια της εποχής. Οι Σύμμαχοι δεν ήθελαν να δυσαρεστήσουν την Ιταλία αφαιρώντας της εδάφη, ειδικά μετά τη «μεταστροφή» της. Ούτε και ήθελαν να δώσουν θάρρος στο διαφαινόμενο κομουνιστικό καθεστώς του Τίτο.
Τελικά βρέθηκε μια μέση λύση: Η Γιουγκοσλαβία πήρε όλες τις ανατολικές επαρχιακές περιοχές και η Ιταλία κράτησε τη μεγαλύτερη πόλη, την Γκορίτσια. Τα σύνορα Ιταλίας-Γιουγκοσλαβίας (σήμερα Σλοβενίας) χαράχτηκαν ακριβώς πάνω στην πόλη, αφήνοντας στην γιουγκοσλαβική πλευρά μερικά προάστια, όπως το Σόλκαν και το Κρόμπερκ.
Χτίζοντας μια νέα πόλη σε δύο χρόνια!
Οι Σλοβένοι της Γκορίτσια απάντησαν με… μαζική μετακόμιση. Αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την Ιταλία και να περάσουν στη γιουγκοσλαβική μεριά των συνόρων. Αντί, όμως, να εγκατασταθούν στη Λιουμπλιάνα ή σε άλλες πόλεις, αποφάσισαν να χτίσουν τη Νόβα Γκόριτσα κολλητά στα δικά τους σύνορα, ώστε να εφάπτεται στα δικά τους προάστια. Η γιουγκοσλαβική κυβέρνηση διέθεσε κονδύλια και μέσα σε δύο χρόνια η πόλη ήταν έτοιμη. Η επίσημη ονομασία της είναι Νόβα Γκόριτσα, ωστόσο οι ντόπιοι την αποκαλούν σκέτο Γκόριτσα.
Ξανάγιναν μία πόλη
Ο ποδοσφαιρικός σύλλογος της Γκορίτσια ιδρύθηκε το 1907 και μετακόμισε στη Γιουγκοσλαβία το 1947. Ούτως ή άλλως αποτελούνταν στη συντριπτική πλειοψηφία από Σλοβένους, οι Ιταλοί είχαν ιδρύσει από το 1919 το δικό τους σύλλογο (Προ Γκορίτσια), ο οποίος υπάρχει και σήμερα.
Η επικοινωνία των δύο πόλεων εξαρτιόταν, προφανώς, από τις ιταλο-γιουγκοσλαβικές σχέσεις. Πέρασε από πολλά κύματα, από σκληρούς ελέγχους (όπου λειτουργούσαν μόνο έξι σημεία διέλευσης) ως και χαλαρότητα, ειδικά από τη στιγμή που η Σλοβενία απέκτησε την ανεξαρτησία της (1991). Πλήρης ελευθερία ισχύει από το 2007 και μετά, όταν η Σλοβενία επικύρωσε τη συνθήκη Σένγκεν. Ουσιαστικά οι δύο πόλεις έγιναν πάλι μία, όμως όποιος τις περπατήσει θα καταλάβει από μόνος του την διαφορετικότητα στην ανάπτυξή τους.
Αργύρης Παγαρτάνης
(Δημοσιεύεται στη Live Sport της Πέμπτης με τίτλο «Οι πρόσφυγες της Γκόριτσα»)
Αποποίηση ευθύνης
Ο ιστότοπος είναι μια πλήρως αυτοματοποιημένη υπηρεσία συνάθροισης, ταξινόμησης και ανάρτησης συνοπτικών ειδήσεων και νέων από άλλους ελληνικούς ειδησεογραφικούς ιστότοπους, μέσω της τεχνολογίας RSS. Δεν αναλαμβάνουμε καμία ευθύνη για την επάρκεια, ποιότητα, πληρότητα ή ακρίβεια των ειδήσεων και των νέων που δημοσιεύονται. Δείτε περισσότερα στο τμήμα "Αποποίηση Ευθύνης" των Ορων Χρήσης.