Πόσο καθαρός είναι ο αέρας που αναπνέουμε; Πώς η σωστή διαχείριση των ομβρίων υδάτων μπορεί να συμβάλλει στην αποφυγή πλημμυρών και άλλων φυσικών καταστροφών στις πόλεις μας; Εθελοντές στους δήμους Θεσσαλονίκης και Καλαμαριάς παίρνουν την επιστήμη στα χέρια τους -όχι θεωρητικά, αλλά στην πράξη- και απαντούν στα παραπάνω, και σε ακόμα περισσότερα, ερωτήματα.
Στόχος η βελτίωση και η προστασία του αστικού περιβάλλοντοςΤο URwatair -από τις πρώτες πρωτοβουλίες στον ελλαδικό χώρο που αφορά την επιστήμη των πολιτών- προσκαλεί τους πολίτες να συμμετέχουν στην παρακολούθηση της ποιότητας του αέρα και τη διαχείριση των ομβρίων υδάτων με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους.
Η επιστημονική υποστήριξη της δράσης επιτυγχάνεται μέσω της συνεργασίας με την Πολυτεχνική Σχολή του ΑΠΘ.
Η πρώτη ομάδα της δράσης (URair) -με συντονιστή τον Κωνσταντίνο Καρατζά, καθηγητή του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών- ασχολείται με την περιβαλλοντική πληροφορική και την ποιότητα αέρα· η δεύτερη (URwater) -με συντονιστή τον Κωνσταντίνο Λ. Κατσιφαράκη, καθηγητή του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών- δραστηριοποιείται στον Τομέα Υδραυλικής, με σκοπό τη μελέτη της διαχείρισης των υδατικών πόρων.
Μέλη της δράσης URair, το εργαστήριο της οποίας πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στη συμπρωτεύουσα, είναι οι Θεοδόσης Κάσσανδρος, Φυσικός, Υποψήφιος Διδάκτωρ ΑΠΘ, Ανδρέας Γαύρος, Χημικός Μηχανικός ΑΠΘ (MSc Προστασίας Περιβάλλοντος & Βιώσιμης Ανάπτυξης) και Κατερίνα Μπακούση, Γεωπόνος ΑΠΘ (MSc Προστασίας Περιβάλλοντος & Βιώσιμης Ανάπτυξης).
Όπως εξηγούν στο ert.gr οι κύριοι Κάσσανδρος και Γαύρος, «στόχος της δράσης είναι η μετατροπή του πολίτη από παθητικό αποδέκτη περιβαλλοντικής ενημέρωσης, σε συμμετέχοντα στην παρακολούθηση του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής του».
Η επιστήμη στα χέρια των πολιτώνΠροκειμένου να συμμετέχουν στην έρευνα για τη βελτίωση και προστασία του αστικού περιβάλλοντος, είτε αναζητώντας τρόπους για τη σωστή διαχείριση του βρόχινου νερού είτε μελετώντας τα αίτια και τις επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, οι εθελοντές δεν χρειάζεται να έχουν ειδικές γνώσεις. «Τα εργαστήρια είναι ανοιχτά προς όλους τους πολίτες που κατοικούν στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης, με προτεραιότητα στους κατοίκους των δήμων Θεσσαλονίκης και Καλαμαριάς. Δεν υπάρχει καμία προϋπόθεση για τη συμμετοχή, πέρα από την όρεξη για ενασχόληση και εξερεύνηση», αναφέρουν οι ερευνητές.
Στο 2ο εργαστήριο URair, που πραγματοποιήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου, συμμετείχαν 22 άτομα. Κατά τη διάρκειά του αναλύθηκαν οι μετρήσεις των περιβαλλοντικών αισθητήρων (συσκευές που παρέχονται στους εθελοντές προκειμένου να καταγράψουν τις τιμές των ρύπων στην ατμόσφαιρα) σε συνδυασμό με τις σημειώσεις που κρατούσαν στην καθημερινότητά τους οι συμμετέχοντες.
Στόχος του εργαστηρίου ήταν να γίνουν κατανοητοί οι διαφορετικοί παράγοντες που οδηγούν σε υψηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης ώστε, στο 3ο εργαστήριο, οι εθελοντές -με την καθοδήγηση των επιστημόνων- να καταλήξουν σε καθημερινές πρακτικές, οι οποίες θα λειτουργούν προστατευτικά τόσο για τους ίδιους όσο και για το αστικό περιβάλλον.
Διαδικασία και στόχοιΠεριγράφοντας τι ακριβώς συμβαίνει σε ένα εργαστήριο, οι ειδικοί επισημαίνουν: «Στα εργαστήρια, αρχικά, δίνονται τα κατάλληλα εργαλεία στους πολίτες ώστε να ξεκινήσουν τις μετρήσεις (αισθητήρες ποιότητας αέρα, μεθοδολογία, ημερολόγια καταγραφής καθημερινών συμβάντων κ.λπ.). Κατόπιν, οι συμμετέχοντες συλλέγουν περιβαλλοντικά δεδομένα, που στη συνέχεια αναλύουν και επεξεργάζονται με τη βοήθεια νέων επιστημόνων του ΑΠΘ, ώστε να προκύψουν σχετικά συμπεράσματα. Στο τέλος του έργου οι πολίτες, και πάλι με τους νέους επιστήμονες ως αρωγούς, συνθέτουν τα συμπεράσματα στα οποία έχουν καταλήξει προκειμένου να φτιάξουν έναν οδηγό βέλτιστων πρακτικών. Ο συγκεκριμένος οδηγός μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη βελτίωση της ποιότητας αέρα σε καθημερινή βάση, εκεί όπου οι ίδιοι οι συμμετέχοντες ζουν και δραστηριοποιούνται, αλλά και για τη βελτίωση της διαχείρισης των νερών της βροχής.
»Σε όλα τα εργαστήρια ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ο ρύπος ενδιαφέροντος είναι τα αιωρούμενα σωματίδια, μια και αποτελούν βασικό πρόβλημα στην ποιότητα του αέρα, με σημαντικές επιπτώσεις για την υγεία. Κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου αναγνωρίστηκαν μερικοί από τους κύριους παράγοντες που οδηγούν σε αυξημένες συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων, όπως η κοντινή απόσταση από προπορευόμενο όχημα κατά την οδήγηση, το άνοιγμα των παραθύρων όταν βρισκόμαστε εντός σπιτιού ενώ τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι αυξημένα. Άλλες αιτίες είναι το κάπνισμα εντός εσωτερικών χώρων, η χρήση ηλεκτρικής σκούπας, το μαγείρεμα, το υπαίθριο ψήσιμο στη γειτονιά, ακόμη και η χρήση πυροτεχνημάτων κατά την αλλαγή της χρονιάς».
«Σενάρια» μετρήσεωνΟι συμμετέχοντες στα εργαστήρια επιλέγουν ανάμεσα σε τέσσερα «σενάρια» μετρήσεων, προκειμένου να πετύχουν μια προσομοίωση με την καθημερινότητα και να βρουν πραγματικές λύσεις σε πραγματικά προβλήματα σε σχέση με τη ρύπανση της ατμόσφαιρας.
Η γειτονιά μου: Σε αυτό το «σενάριο» οι εθελοντές κάνουν εκτιμήσεις-μετρήσεις αναφορικά με τα επίπεδα ρύπανσης στη γειτονιά τους, σε σχέση και με διάφορες δραστηριότητες τους (υπαίθριο ψήσιμο, καύση ξύλων κ.ά.).
Μαγειρεύοντας: Σε αυτή την «εκδοχή» -σημείο αναφοράς στην καθημερινότητα- καταγράφεται η αυξομείωση των επιπέδων ρύπανσης στην κουζίνα, σχετιζόμενη με τις διάφορες τεχνικές μαγειρικής (τσιγάρισμα, ψήσιμο, βράσιμο), με την ύπαρξη (ή όχι) απορροφητήρα και εξαερισμού του χώρου, με τον αριθμό των ατόμων που βρίσκονται σε αυτόν τον χώρο κ.λπ.
Χώροι ενδιαίτησης: Στόχος, στη συγκεκριμένη περίπτωση, αποτελεί η καταγραφή της ποιότητας αέρα σε εσωτερικούς χώρους του σπιτιού και ιδιαίτερα στο καθιστικό, όπου κάποιος περνά μεγάλο μέρος του χρόνου του.
Μετακίνηση: Οι πολίτες καταγράφουν την αυξομείωση της ρύπανσης του αέρα ενώ μετακινούνται στην πόλη.
Γιατί να συμμετέχουμε;Το ενδιαφέρον για την επιστήμη και η αγάπη για το περιβάλλον συνιστούν σημαντικούς λόγους για να μην μένουμε παθητικοί απέναντι στις καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Η εξοικείωση με το πρόβλημα, η αναγνώριση της σχέσης αιτίου-αποτελέσματος διαμέσου καθημερινών συνηθειών και πρακτικών, η απόκτηση γνώσης και η διαμόρφωση επιστημονικά τεκμηριωμένης άποψης είναι μόνο μερικά από τα οφέλη που εξασφαλίζει η συμμετοχή σε δράσεις της επιστήμης των πολιτών, σύμφωνα με τους κυρίους Κάσσανδρο και Γαύρο.
«Για την επιστημονική κοινότητα, το κέρδος έχει να κάνει με την άμεση επαφή με την κοινωνία, την αναγνώριση των βασικών περιβαλλοντικών ερωτημάτων που απασχολούν τον πολίτη και τον εμπλουτισμό της επιστημονικής γνώσης· στη συγκεκριμένη περίπτωση με καταγραφές ποιότητας αέρα που συνδέονται με την καθημερινή ζωή και τις δραστηριότητες των κατοίκων μιας πόλης», συμπληρώνουν οι επιστήμονες.
Το κάλεσμα για συμμετοχή των πολιτών στα εργαστήρια ομβρίων και αέρα (URwater και URair αντίστοιχα) γίνεται συνήθως με σχετικές ανακοινώσεις που αναρτούν οι αρμόδιοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και στην ιστοσελίδα του έργου.
Μελλοντικές δράσεις – συναντήσειςΤο URwatair απευθύνει ανοικτή πρόσκληση στους πολίτες της Θεσσαλονίκης που ενδιαφέρονται να συμμετέχουν στον «περίπατο για την εκτίμηση της ποιότητας αέρα», την Κυριακή 29 Μαρτίου. Σημείο συνάντησης: Είσοδος λιμανιού (απέναντι από την Πλατεία Ελευθερίας). Ώρα: 11:00.
Η Ερευνητική Ομάδα Περιβαλλοντικής Πληροφορικής (ΕΟΠΠ) του ΑΠΘ θα συμμετέχει ενεργά στην Ευρωπαϊκή Ημέρα Καθαρού Αέρα (15 Οκτωβρίου 2020) με τρεις δράσεις: Ανοικτό εργαστήρι πολιτών ενταγμένο στο έργο URwatair, ενημέρωση για την ποιότητα αέρα σε περιοχές της πόλης, οργάνωση επίσκεψης και επίδειξη συσκευών παρακολούθησης ποιότητας αέρα στον χώρο της ΕΟΠΠ.
Στόχος-επιθυμία των ερευνητών είναι, στο μέλλον, να επεκτείνουν τη δράση τους και σε άλλες πόλεις εκτός της Θεσσαλονίκης. «Αυτό θα εξαρτηθεί από τη διαθέσιμη χρηματοδότηση, καθώς και από το ενδιαφέρον που θα εκδηλώσουν ομάδες πολιτών και δήμοι», αναφέρουν οι ίδιοι.
Η δράση URwatair, η οποία ξεκίνησε πριν από ένα χρόνο υπό την αιγίδα της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (παράρτημα Θεσσαλονίκης), υποστηρίζεται από τους δήμους Θεσσαλονίκης και Καλαμαριάς και χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο, στο πλαίσιο του προγράμματος «Φυσικό περιβάλλον & καινοτόμες δράσεις».
Επιμέλεια κειμένου: Μπέττυ Σαβούρδου
Οι φωτογραφίες του άρθρου δημοσιεύονται με την άδεια των επιστημόνων, αρμόδιων για την πραγματοποίηση των εργαστηρίων URair που υλοποιούνται στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας URwatair.
Αποποίηση ευθύνης
Ο ιστότοπος είναι μια πλήρως αυτοματοποιημένη υπηρεσία συνάθροισης, ταξινόμησης και ανάρτησης συνοπτικών ειδήσεων και νέων από άλλους ελληνικούς ειδησεογραφικούς ιστότοπους, μέσω της τεχνολογίας RSS. Δεν αναλαμβάνουμε καμία ευθύνη για την επάρκεια, ποιότητα, πληρότητα ή ακρίβεια των ειδήσεων και των νέων που δημοσιεύονται. Δείτε περισσότερα στο τμήμα "Αποποίηση Ευθύνης" των Ορων Χρήσης.