ρεπορτάζ: Αντώνης Ρηγόπουλος
«Ελεύθερος και δούλος, πατρίκιος και πληβείος, βαρόνος και δουλοπάροικος, μάστορας και κάλφας, με μια λέξη, καταπιεστής και καταπιεζόμενος, βρίσκονταν σε ακατάπαυστη αντίθεση μεταξύ τους, έκαναν αδιάκοπο αγώνα, πότε καλυμμένο, πότε ανοιχτό, έναν αγώνα που τελείωνε κάθε φορά με έναν επαναστατικό μετασχηματισμό ολόκληρης της κοινωνίας ή με την από κοινού καταστροφή των τάξεων που αγωνίζονταν.
Η ιστορία όλων των ως τώρα κοινωνιών είναι η ιστορία ταξικών αγώνων».
Δεν τα λέμε εμείς, τα λέει ο Καρλ Μαρξ στο πρώτο κεφάλαιο του Κομμουνιστικού Μανιφέστου. Η περιγραφή, αν και σύντομη, είναι εξαιρετικά ακριβής. Ολόκληρη η ανθρώπινη ιστορία έχει χαρακτηριστεί από σκληρό, διαχρονικό μπρα-ντε-φερ μεταξύ των εκμεταλλευτών και των εκμεταλλευόμενων από τη σκιά των Πυραμίδων και το Λονδίνο της Βιομηχανικής Επανάστασης, μέχρι τα sweatshops της Κίνας και τα τηλεφωνικά κέντρα της Καλλιθέας, με έπαθλο… «τα κλειδιά του κόσμου».
Στα πλαίσια των αφιερωμάτων του altsantiri.gr για τον εορτασμό της επετείου της Εργατικής Πρωτομαγιάς παρουσιάζουμε σήμερα ένα διαδικτυακό κόμικ που «κυκλοφορεί» στις οθόνες μας για δεύτερο χρόνο φέτος και τολμάει να αγγίξει μια θεματολογία που μέχρι σήμερα φαινόταν αρκετά δύσκολη.
Η σειρά “The Working Dead” του Πάνου Ζάχαρη που προσφέρεται μέσω της ιστοσελίδας socomic.gr, βραβεύτηκε φέτος για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά ως το Καλύτερο Διαδικτυακό Κόμικ στα πλαίσια των Ελληνικών Βραβείων Κόμικ κατά τη διάρκεια του Comicdom που έγινε πριν λίγες ημέρες στην Αθήνα.
Όμως, καθώς συνεχίζουν το ταξίδι τους από “share” σε “share” μέσω του διαδικτύου, όλοι οι σκληρά εργαζόμενοι ήρωες του “Working Dead” πλέον θα «ζουν» και στα ράφια των βιβλιοπωλείων (και των βιβλιοθηκών μας) αφού ήδη κυκλοφόρησε μια εκτενής συλλογή της σειράς από τις εκδόσεις «Τόπος».
Στιγμιότυπα του ταξικού El Clásico σφηνωμένα στα καρεδάκια μονοσέλιδων κόμικ στριπ, χρωματισμένα με τις βαφές του σήμερα, περιμένουν τον αναγνώστη να βρει τον εαυτό του σε κάποια γωνιά αυτού του βιβλίου. Ίσως με άλλα ρούχα και κόμμωση, αλλά με τον ίδιο πόνο. Και τον ίδιο αντίπαλο.
Ο Πάνος Ζάχαρης επιλέγει να «δέσει» τα προβλήματα των σημερινών εργαζομένων με την πραγματικότητα εκείνων των προηγούμενων αιώνων ή και χιλιετιών με αξιοθαύμαστη ευστοχία. Είναι μια από τις σπάνιες φορές που βλέπουμε την ιστορική ακρίβεια, καυστικές συγκρίσεις του παρόντος με το παρελθόν και το απότομο ξεγύμνωμα της σημερινής πολιτισμικής, κοινωνικής και πολιτικής κατάστασης, να παρουσιάζονται μέσα από τα μάτια των εκμεταλλευόμενων και μάλιστα με έναν άρτιο συνδυασμό.
Με αφορμή την κυκλοφορία του νέου του βιβλίου,
ο Πάνος Ζάχαρης μίλησε στο altsantiri.gr για το The Working Dead.
Ποια ήταν η αφορμή να ξεκινήσεις τη σειρά working dead; Είδες κάποιο κενό στη θεματολογία που «έπιανε» το ελληνικό κομικ;
Π.Ζ: Η ιδέα για το Working Dead υπήρχε στο μυαλό μου αρκετό καιρό πριν τον Ιούλη του ’16 που ξεκίνησα να το δημοσιεύω στο So Comic. Παρότι δούλευα χρόνια ως πολιτικός γελοιογράφος, δεν είχα προσπαθήσει παρά μόνο σποραδικά να ασχοληθώ με τα κόμικ. Δεν έψαχνα γενικά μια καλή ιδέα . Αναζητούσα έναν τρόπο να μιλήσω για την εκμετάλλευση, για τη σχέση εκμεταλλευόμενου και καταπιεστή και η Ιστορία, την οποία κάποτε σπούδασα, αποδείχτηκε ένας ιδανικός καμβάς. Μπορείς εύκολα να αναδείξεις τη διαχρονικότητα της ταξικής πάλης και να φωτίσεις τη ζωή του σύγχρονου εργαζόμενου, χρησιμοποιώντας το χτες.
Δεν λειτούργησα με τη λογική «τι δεν υπάρχει και μπορεί να πιάσει», ωστόσο πράγματι, κάτι αντίστοιχο δεν υπήρχε μέχρι τότε στη θεματολογία του ελληνικού κόμικ. Γενικά θεωρώ τα κόμιξ έναν εκπληκτικό τρόπο να μιλήσεις για τα πάντα, οπότε αποφάσισα να «χωθώ» στο χώρο κάνοντας κάτι που αφορά και ιντριγκάρει πρώτα απ’ όλα εμένα
Πολλά από τα επεισόδια της σειράς, σε δεύτερη ανάγνωση, περικλείουν πολλές λεπτομέρειες. Τα ονόματα, οι χρονολογίες, τα ιστορικά γεγονότα, ακόμα και τα κτήρια που γίνοται το «σκηνικό» κάθε σύντομης ιστορίας είναι πολύ συγκεκριμένα. Κάνεις έρευνα, περνάς ώρες διαβάζοντας πριν στήσεις την ιστορία στο μυαλό σου;
Π.Ζ: Το working dead δεν είναι ιστορική καταγραφή. Δεν έχω τη φιλοδοξία να διδάξω ιστορία, ούτε να φωτίσω πλευρές της. Παρ’ όλα αυτά αποφάσισα από το πρώτο καρέ που σχεδίασα να είμαι όσο το δυνατόν πιο ακριβής ως προς το ιστορικό πλαίσιο κάθε ιστορίας, ακόμα κι αν πολλές φορές αυτό μου δημιουργεί προβλήματα και δυσκολίες.
Διαβάζω και ψάχνω αρκετά ώστε να αποφεύγω αυθαιρεσίες και αυτοσχεδιασμούς. Πολλές φορές αυτή η διαδικασία γεννά νέες ιστορίες, ενώ άλλες φορές αναγκάστηκα να απορρίψω ιδέες πέφτοντας πάνω σε γεγονότα που δεν γνώριζα.
Αυτή η διαδικασία είναι πολύωρη αλλά πολύ πολύ ενδιαφέρουσα. Δεν αρκεί το γκουγκλάρισμα και η Wikipedia… Δεν είναι ωστόσο πάντα μοναχική. Συχνά συμβουλεύομαι φίλους και συναδέλφους και κουβεντιάζω μαζί τους ιδέες και γεγονότα. Ειδικά τον Τάσο Αναστασίου, τον ζαλίζω –ή μάλλον αλληλοζαλιζόμαστε- συχνά με ερωτήσεις του τύπου «τι χρώμα είχε το ζωνάρι στο πηλίκιο του αξιωματικού των SS», αφού κι εκείνος αγαπά πολύ την ιστορία και την ακρίβεια. Στο αλμπουμ άλλωστε υπάρχουν και κάποια πολύ ενδιαφέροντα κείμενα που επιμελήθηκε η Στέλλα Μπράτιμου, ιστορικός και αδερφική φίλη. Τα κείμενα αυτά προέκυψαν από αυτή τη διαδικασία και πραγματικά ομορφαίνουν πολύ το βιβλίο σε σχέση με τη διαδικτυακή σειρά.
Αν κρίνουμε από τα βραβεία, οι συνάδελφοί σου μάλλον έχουν εκτιμήσει πολύ τη συγκεκριμένη δουλειά σου. Ποια είναι η ανταπόκριση του κόσμου όμως; Έχεις δεχτεί κριτική για την έντονη πολιτικοποίηση της θεματολογίας σου;
Π.Ζ: Πράγματι είμαι χαρούμενος για τα βραβεία διότι επιβεβαιώνεται η αίσθηση που έχω πως ο χώρος των κόμιξ μου άνοιξε μια ζεστή αγκαλιά , με καλοδέχτηκε. Είναι ένας χώρος γειτονικός με αυτόν του πολιτικού σκίτσου, τον οποίο δεν γνώριζα και δεν είχα τολμήσει να επεκταθώ . Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισαν τη δουλειά μου οι άνθρωποι των κόμιξ είναι εξαιρετικά ενθαρρυντικός για μένα και τα βραβεία είναι ένας μονάχα τρόπος με τον οποίο εκφράστηκε αυτό.
Το Working Dead είναι εξαιρετικά απαιτητικό και χρονοβόρο project. Δύσκολα θα το συνέχιζα αν δεν υπήρχε ανταπόκριση από πλευράς αναγνωστών. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν γνώριζαν τη μέχρι τώρα δουλειά μου και με έμαθαν ως «ο τύπος που κάνει το The Working Dead», κάτι που με κάνει να νιώθω αμήχανα, σαν να πρόδωσα την πολιτική γελοιογραφία, αλλά ταυτόχρονα μου αρέσει. Αν η σειρά θεωρείται επιτυχημένη, αυτό οφείλεται στους αναγνώστες. Γι αυτό άλλωστε και το βιβλίο είναι αφιερωμένο σε αυτούς και όχι σε κάποια συγκεκριμένα οικεία πρόσωπα, όπως συνηθίζεται.
Αρνητική κριτική για τη θεματολογία δεν έχω δεχτεί ,πέρα από κάποια λίγα, σποραδικά διαδικτυακά πεσίματα που αφορούν στο πολιτικό στίγμα της σειράς.
Η προσωπική μου εμπειρία διαβάζοντας κάθε εβδομάδα τα επεισόδια του “Working dead” στο SoComic και διαβάζοντάς τα ξανά, μαζεμένα στο βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε, είναι ότι ολόκληρη η αναγνωστική εμπειρία αλλάζει. Τι διαφορές εντοπίζεις στην απήχηση που έχει το Working Dead στο διαδίκτυο και στην έντυπη μορφή του;
Π.Ζ: Πράγματι η χάρτινη εκδοχή είναι διαφορετική. Μπορείς να το ξεφυλλίζεις, να γυρνάς εύκολα σε αγαπημένες ιστορίες, να προσέχεις ευκολότερα λεπτομέρειες. Επίσης το φρεσκοτυπωμένο βιβλίο μυρίζει ωραία. Λατρεύω ωστόσο και τη διαδικτυακή μορφή της σειράς που άλλωστε είναι και η αρχική.
Η δημοσίευση στο Socomic, διευκόλυνε απίστευτα τη διάδοση της σειράς και επειδή η απήχηση είναι μετρήσιμη με βοήθησε να βγάλω συμπεράσματα για τη θεματολογία που αγγίζει περισσότερο τους αναγνώστες. Υπάρχει όμως και κάτι ακόμα που ακούγεται πεζό, αλλά δεν είναι: Η σειρά αυτή έχει δημιουργηθεί και έχει πληρωθεί ως διαδικτυακό κόμικ κ αυτό όσο να ’ναι με κάνει να την αγαπώ λίγο περισσότερο. Είναι μεγάλη υπόθεση το ότι υπάρχει το Socomic ένα μπλογκ που πληρώνει για πρωτότυπο περιεχόμενο και στηρίζει με αυτόν τον τρόπο τα κόμιξ, χωρίς μάλιστα να παρεμβαίνει στο περιεχόμενο παρότι στηρίζεται από την ΙΟΝ.
Το Working Dead, στον φετινό του κύκλο μετατράπηκε στο “The Working Dead… and…”. Τελικά υπάρχουν αδιέξοδα;
Π.Ζ: Το “The Working Dead…and…” είναι επί της ουσίας η συνέχεια του The Working Dead. Ο τίτλος σηματοδοτεί το ότι ο πρώτος κύκλος τελείωσε, αλλά ταυτόχρονα συνεχίζεται εμπλουτισμένος με επεισόδια που εστιάζουν σε γεγονότα που σπάνε την εργασιακή «κανονικότητα». Πέρα από τη μέχρι τώρα θεματολογία, βλέπουμε τις απαντήσεις που δίνει η ίδια η ζωή στα αδιέξοδα: Εξεγέρσεις, πόλεμοι, επαναστάσεις. Σε κάθε περίπτωση, η νέα σειρά που είναι ταυτόχρονα και η παλιά, ήταν η δική μου διέξοδος στο ερώτημα πως θα συνεχίσω αυτό το πολύ αγαπημένο project.
* Μπορείτε να βρείτε το νέο βιβλίο του Πάνου Ζάχαρη “The working dead” στα βιβλιοπωλεία όλης της χώρας, ενώ στο socomic.gr δημοσιεύεται κάθε Σάββατο στις 11:00 ένα νέο επεισόδιο του “Τhe working dead… and…”.
** Κατά την αυριανή επέτειο της Εργατικής Πρωτομαγιάς το altsantiri.gr θα παρουσιάσει εκτενές αφιέρωμα στη ματωμένη Πρωτομαγιά του 1944 και την εκτέλεση των 200 πατριωτών κομμουνιστών στην Καισαριανή από τις κατοχικές δυνάμεις.
Αποποίηση ευθύνης
Ο ιστότοπος είναι μια πλήρως αυτοματοποιημένη υπηρεσία συνάθροισης, ταξινόμησης και ανάρτησης συνοπτικών ειδήσεων και νέων από άλλους ελληνικούς ειδησεογραφικούς ιστότοπους, μέσω της τεχνολογίας RSS. Δεν αναλαμβάνουμε καμία ευθύνη για την επάρκεια, ποιότητα, πληρότητα ή ακρίβεια των ειδήσεων και των νέων που δημοσιεύονται. Δείτε περισσότερα στο τμήμα "Αποποίηση Ευθύνης" των Ορων Χρήσης.